พญาไร้ใบ

พญาไร้ใบ ชื่อสามัญ Moon plant, Moon creeper

พญาไร้ใบ ชื่อวิทยาศาสตร์ Sarcostemma acidum (Roxb.) Voigt จัดอยู่ในวงศ์ตีนเป็ด (APOCYNACEAE) และอยู่ในวงศ์ย่อยนมตำเลีย (ASCLEPIADOIDEAE หรือ ASCLEPIADACEAE)

สมุนไพรพญาไร้ใบ มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า เถาติดต่อ (นครราชสีมา), เถาหูด้วน (สุพรรณบุรี), เอื้องเถา (กาญจนบุรี), เถาวัลย์ยอดด้วน (ราชบุรี), เถาวัลย์ด้วน (ภาคกลาง) เป็นต้น

หมายเหตุ : ต้นพญาไร้ใบที่กล่าวถึงในบทความนี้ เป็นพรรณไม้คนละชนิดกับต้นพญาไร้ใบชนิดที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Euphorbia tirucalli L. สามารถดูรายละเอียดเพิ่มเติมเรื่องนี้ได้ที่บทความเรื่อง “พญาไร้ใบ“

ลักษณะของพญาไร้ใบ

ต้นพญาไร้ใบ ชนิดนี้จัดเป็นพรรณไม้เถาที่ไม่มีใบ มีกิ่งก้านเป็นข้อ ๆ ข้อต้นเป็นสีเขียว แต่ละข้อมีความยาวประมาณ 10-15 เซนติเมตร ทุกส่วนของลำต้นจะมีน้ำยางสีขาว ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด พรรณไม้ชนิดนี้มักขึ้นตามป่าราบทั่วไป และขึ้นตามหินปูน

ดอกพญาไร้ใบ จะออกดอกเป็นกระจุก ดอกเป็นสีขาวอมสีเขียว โดยจะออกดอกตรงข้อและตรงปลายกิ่ง ดอกมีกลีบดอก 5 กลีบ จะติดกันอยู่บริเวณโคนกลีบ ลักษณะของกลีบดอกเป็นรูปไข่หรือเป็นรูปขอบขนาน ปลายกลีบมน เมื่อดอกบานเต็มที่จะมีขนาดกว้างประมาณ 2 เซนติเมตร ส่วนกลีบรองดอกมีแฉก 5 แฉก มีขนาดเล็ก เกสร Corona จะติดอยู่กับเกสรเพศผู้ ที่เชื่อมติดกัน ส่วนตรงปลายอับเรณูจะงอเข้าหากัน

ฝักพญาไร้ใบ ออกผลเป็นฝัก โดยฝักนั้นจะมีความยาวประมาณ 10-12.5 เซนติเมตร ปลายฝักเรียวแหลมและตรง ภายในฝักมีเมล็ดลักษณะเป็นรูปไข่แบน มีความยาวประมาณ 4-5 มิลลิเมตร

สรรพคุณของพญาไร้ใบ

1. รากมีรสหวานมันเล็กน้อย ใช้กินเป็นยาบำรุงกำลัง (ราก)
2.  รากใช้กินเป็นยาบำรุงหัวใจ (ราก)
3. ลำต้นแห้ง ใช้ทำเป็นยาทำให้อาเจียน (ลำต้นแห้ง)
4.  ช่วยบำรุงปอด (ราก)
5. รากใช้กินเป็นยาบำรุงตับ (ราก)
6. ทั้งต้นใช้เป็นยาขม ยาเย็น และยาขับน้ำเหลืองเสีย (ทั้งต้น)
   
   หมายเหตุ : และในพืชวงศ์เดียวกันก็ยังมีพืชอีกชนิดที่เรียกว่า “เถาวัลย์ด้วน” มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Sarcostemma viminale subsp. brunonianum (Wight & Arn.) P.I. Forst. (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Sarcostemma brunonianum Wight & Arn.) และมีชื่อท้องถิ่นเหมือนกันว่า “พญาไร้ใบ” มีลักษณะของต้นคล้ายกัน แต่ชนิดนี้จะมีสรรพคุณเป็นยาดับพิษไข้ร้อน ช่วยทำให้เจริญอาหาร ขับน้ำเหลืองเสีย (เถา) ส่วนน้ำยางมีรสเย็น ใช้เป็นยาหยอดตาแก้ตาแดง ตาแฉะ ตาฟาง ส่วนอีกข้อมูลบอกว่าใช้หัวใต้ดินเป็นยาบำรุงกำลัง บำรุงหัวใจ บำรุงปอด และตับ (ไม่แน่ใจว่าน้ำยางจะมีพิษเหมือนต้นพญาไร้ใบชนิด Euphorbia tirucalli L. หรือไม่)
   
   ประโยชน์ของพญาไร้ใบ ใช้ปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไป